Cà gai leo là cây gì? Công dụng và cách dùng

Cà gai leo từ lâu đã được biết đến là một lại dược liệu “vàng” đặc trị viêm gan virus, bảo vệ gan, tăng cường chức năng gan… Trong thời gian gần đây, người ta ngày càng “săn lùng” cà gai leo nhiều hơn nữa, hình ảnh về cây này xuất hiện thường xuyên trên các quảng cáo của các trang mạng internet, truyền hình, đài phát thanh, báo chí. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu cây cà gai leo là cây gì thông qua bài viết này.

Cà gai leo là cây gì, có đặc điểm như thế nào?

– Tên khoa học: Solanum procumbens Lour.

– Tên khác: Cà gai dây, cà vanh, cà quýnh, cà lù, gai cườm, chẻ nam, b’ rongoon.

– Họ: Cà Solanaceae

– Đặc điểm cây Cà gai leo: Cây nhỏ leo, sống nhiều năm, dài khoảng 1m hay hơn. Thân hóa gỗ ở gốc, nhẵn, phân cành nhiều, cành non tỏa rộng, phủ lông hình sao và rất nhiều gai cong màu vàng. Lá mọc so le, hình bầu dục hoặc thuôn, gốc hình tròn hoặc hình nêm, đầu tù; phiến lá có thùy nông, không đều, mặt trên sẫm, mặt dưới nhạt phủ đầy lông tơ màu trắng; hai mặt đều có gai ở gân chính nhất là mặt trên, cuống lá cũng có gai. Hoa màu tím mọc thành xim 2 – 5 hoa ở kẽ lá, ít khi có 7 – 9 hoa; đài có lông, xẻ thành 4 thùy hình trái xoan nhọn; nhị 4 màu vàng, chỉ nhị phình ở gốc. Quả mọng, hình cầu nhẵn, có cuống dài, màu vàng, khi chín màu đỏ, đường kính 5 – 7 mm; hạt hình thận màu vàng. Mùa hoa: tháng 4 – 6; mùa quả: tháng 7 – 9.

– Bộ phận dùng: rễ và cành lá cà gai leo, thu hái quanh năm, rửa sạch, thái nhỏ, phơi hay sấy khô, có khi dùng tươi.

Hình ảnh cây Cà gai leo

Công dụng chữa bệnh của cà gai leo

Cà gai leo là thảo dược quý có nhiều tác dụng phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh lý khác nhau. Dược liệu cà gai leo được y học cổ truyền và y học hiện đại nghiên cứu và sử dụng.

Theo y học cổ truyền

Cây cà gai leo có vị hơi thẻ, tính ấm có hơi độc có tác dụng tán phong thấp, đau lưng, nhức xương, tiêu độc, tiêu đờm, trừ ho, giảm đau, cầm máu, trị rắn cắn, viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ.

Ở một số nơi như đồng bào thiểu số ở Tây Nguyên còn dùng cà gai leo để trị rắn cắn, bệnh về gan. Cà gai leo được coi là “tiên dược” như vậy vì nó phát huy rất tốt trong những trường hợp người bệnh vàng da, chướng bụng, mệt mỏi, ăn uống không tiêu

Theo y học hiện đại

Những công dụng của cà gai leo được nhiều nhà khoa học quan tâm và nghiên cứu. Cho tới nay có rất nhiều đề tài nghiên cứu về cây dược liệu này trong đó phải kể tới 2 đề tài nghiên cứu cấp nhà nước, 4 luận án tiến sĩ và nhiều đề tài cấp cơ sở khác. Kết quả của các đề tài nghiên cứu khoa học chứng minh thành phần hoạt chất, tác dụng của cà gai leo đối với bệnh gan.

Hỗ trợ điều trị viêm gan virus đặc biệt là viêm gan virus B

Bài thuốc chữa bệnh viêm gan B bằng cà gai leo có tác dụng tốt đối với người bệnh. Các hoạt chất có trong cà gai leo tiêu biểu là dược chất glycoalcaloid có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm gan virút, đặc biệt là viêm gan B, tăng cường miễn dịch và cải thiện các triệu chứng của bệnh.

Đề tài luận án tiến sĩ y học Trịnh Thị Xuân Hòa năm 1999 tại bệnh viện Quân y 103: “Một số đặc điểm lâm sàng, siêu cấu trúc gan và hiệu quả bước đầu điều trị bệnh nhân viêm gan virut B mạn hoạt động bằng thuốc Cà gai leo”. Nghiên cứu thử nghiệm lân sàng sản phẩm chứa cà gai leo cho thấy người bệnh khi sử dụng sản phẩm chứa cà gai leo cải thiện đáng kể triệu chứng của bệnh như mệt mỏi, chán ăn, men gan trở về bình thường sau 2 tháng. Đặc biệt, sau 3 tháng sử dụng hầu hết người bệnh đều giảm nồng độ virus trong máu rõ rệt, thậm chí có ghi nhận trường hợp âm tính.

Cà gai leo hỗ trợ điều trị bệnh xơ gan

Trong cà gai leo có chứa hoạt chất glycoalcaloid có tác dụng làm chậm sự tiến triển của xơ và giảm mức độ xơ giai đoạn sớm. Phải kể tới hai công trình nghiên cứu khoa học 1987-2000 của Viện dược liệu Trung ương là “Nghiên cứu tác dụng ức chế quá trình xơ của Cà gai leo trên mô hình gây xơ gan thực nghiệm” và “Nghiên cứu tác dụng trên collagenase của Cà gai leo”, đã công bố Cà gai leo là dược liệu tác dụng ngăn chặn xơ gan rõ rệt.

Bên cạnh đó, còn nhiều công trình nghiên cứu khác cũng chứng minh hoạt chất glycoalcaloid trong cà gai leo là dược chất có tác dụng làm chậm sự phát triển của xơ gan

Tác dụng giải độc gan, hạ men gan của cây cà gai leo

Cà gai leo có chứa các hoạt chất có tác dụng chữa bệnh gan rất tốt. Các hoạt chất có tác dụng bảo vệ gan, hạn chế hủy hoại tế bào gan và hạ men gan. nhanh.

Luận án  của PGS.PTS Nguyễn Khắc Hải và GS.TS Nguyễn Phúc Hưng năm 1998 đã kết luận rằng: “ Dịch chiết từ cà gai leo có khả năng bảo vệ gan rất tốt. Không chỉ thế mà nó còn giúp hạn chế việc tăng trọng lượng gan do nhiễm độc TNT, hạn chế hủy hoại tế bào gan và làm hạ men gan nhanh.

Cà gai leo có tác dụng chống oxy hóa, ức chế tế bào ung thư

Dịch chiết toàn phần của cây cà gai leo có tác dụng oxy hóa rất tốt. Ngoài ra, nó còn tác dụng chống viêm, giảm tổn thương do oxy hóa gây ra ở gan và bảo vệ gan. Theo đề tài nghiên cứ của TS. Nguyễn Thị Bích Thu cùng cộng sự về Cà gai leo cho biết ngoài tác dụng điều trị các vấn đề về gan thì dịch chiết toàn phần từ cây cà gai leo còn có tác dụng ngăn chặn và ức chế sự phát triển của một số bệnh ung thư do virus gây ra như Ung thư gan ( Hep 3B, PLC/PRF), ung thư cổ tử cung,…

Từ những nghiên cứu trên cho thấy dược liệu cà gai leo là một trong những cây dược liệu được nghiên cứu chuyên sâu và bài bản có công dụng hỗ trợ điều trị bệnh viêm gan, ngăn ngừa xơ gan tiến triển, hạ men gan, giải độc gan và bảo vệ gan hiệu quả.

Liều dùng và cách dùng cà gai leo

Liều dùng của cà gai leo có thể khác nhau đối với từng trường hợp bệnh. Dựa vào tuổi, tình trạng sức khỏe và một số yếu tố khác có liều lượng khác nhau. Hãy thảo luận với bác sĩ hoặc thầy thuốc để sử dụng dược liệu đúng cách.

Thông thường, mọi người sử dụng từ 16–20g cà gai leo ở dạng thuốc sắc uống trong một ngày

Bài thuốc sử dụng cà gai leo

Cà gai leo có nhiều tác dụng trong điều trị bệnh nên được sử dụng trong đông y khá phổ biến. Dưới đây là một số bài thuốc sử dụng cà gai leo:

Chữa viêm gan, xơ gan, hỗ trợ chống ung thư gan

• Cà gai leo 30g
• Dừa can 10g
• Diệp hạ chậu 10g

Tất cả nguyên liệu trên đem sao vàng và sắc lên uống. Ngày uống 1 thang cho tới khi bệnh thuyên giảm.

Chữa rắn cắn

Rễ cà gai leo tươi 30 – 50g rửa sạch, giã nhỏ và hòa viows 200ml nước, sau đó cho người bị rắn cắn uống ngay. Dùng 2 lần trong ngày.

Ngày thứ 2, dùng rễ cà gai leo khô 30g đem sao vàng, sắc nước dùng 2 lần trong ngày. Áp dụng từ 3 – 5 ngày sẽ khỏi hẳn

Phòng bệnh gan

Cà gai leo 30g, cho vào nồi nấu với 1 lít nước cho tới khi còn 300ml thì tắt bếp. Chia uống 3 lần trong ngày.

Chữa phong thấp

• Cà gai leo 20g
• Vỏ chân chim 20g
• Rễ đau xương 20g
• Rễ cỏ xước 20g
• Dây mấu 20g
• Rễ tầm xuân 20g

Cho tất cả nguyên liệu trên vào nấu và dùng trong ngày, chia làm 3 lần uống/ngày

Chữa ho, ho gà

Nếu bị chứng ho, ho gà thực hiện bài thuốc sau:

• Rễ cà gai leo 10g
• Lá chanh 30g

Cho nguyên liệu trên vào sắc với nước khoảng 30 phút để tinh chất tan ra nước. Sau đó, tắt bếp chia làm 2 lần uống.

Chữa sưng chân răng

Dùng hạt cà gai leo 4g tán nhỏ và cho vào chén đồng cùng 1 ít sáp ong. Sau đó, đốt lên và xông vào chân răng, duy trì liên tục trong 1 tuần sẽ khỏi.

Chữa phong tê thấp, nhức mỏi, đau lưng

• Cà gai leo 10g
• Thổ phục linh 10g
• Dây gấm 10g
• Kê huyết đằng 10g
• Lá lốt 10g

Các nguyên liệu trên cho vào sắc uống, sau 1 tháng sẽ thấy cải thiện.

Giải rượu

Cà gai leo khô

Từ xưa, ông cha ta đã dùng cà gai leo để giải độc rượu bia hiệu quả bằng cà gai leo. Dùng cà gai leo khô 50g hãm với nước như hãm trà và cho người say rượu uống giúp giải rượu nhanh mà không gây hại cho gan.

Đối tượng sử dụng cà gai leo

• Bệnh nhân mắc viêm gan B
• Bệnh nhân đang điều trị thuốc kháng virus nhưng chưa hiệu quả
• Người men gan cao, mỡ máu
• Người bệnh xơ gan, u gan, suy giảm chức năng gan do sử dụng nhiều bia rượu
• Người thường xuyên phải tiếp xúc và sử dụng bia rượu

Một số lưu ý khi sử dụng cà gai leo

Cần lưu ý khi sử dụng dược liệu cà gai leo như sau:

• Phụ nữ mang thai và cho con bú không nên sử dụng, nếu dùng cần sự tư vấn từ bác sĩ hoặc thầy thuốc có chuyên môn
• Không dùng cà gai cho trẻ nhỏ dưới 6 tuổi vì hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, gan chưa phát triển và thực hiện đủ các chức năng của nó do đó không thích nghi được với một số dược chất có trong cà dây leo. Nếu cố dùng sẽ ảnh hưởng đến cơ quan nội tạng của trẻ, gây ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ sau này.
• Không nên lạm dụng cà gai leo để làm đẹp. Tuy cà gai leo có thể sắc hoặc pha nước uống mỗi ngày cải thiện da mụn, cải thiện vấn đề sức khỏe. Nhưng nếu lạm dụng, sử dụng quá nhiều sẽ dẫn tới những tác dụng phụ đáng tiếc.

Cà gai leo trong các nghiên cứu khoa học hiện đại

Trong rễ và lá cà gai leo chứa các thành phần như alkaloid, glycoalcaloid, saponin, flavonoid, acid amin, sterol… Tác dụng dược lý của Cà gai leo là: ức chế phù, giảm u hạt, chống viêm, giải độc, làm chậm tiến triển xơ gan.

Hiện nay, cà gai leo đã được nghiên cứu chuyên sâu với nhiều công trình khoa học để đáp ứng nhu cầu trị bệnh gan ngày càng tăng cao trong cộng đồng.

– Đề tài cấp nhà nước “Điều trị hỗ trợ bệnh nhân viêm gan siêu vi B mạn tính thể hoạt động” bằng thuốc từ  Cà gai leo đã đưa ra kết luận: Thuốc từ cà gai leo có tác dụng giảm nhanh các triệu chứng lâm sàng (mệt mỏi, đau tức hạ sườn phải, nước tiểu vàng, vàng da và niêm mạc); men gan (transaminase) và billirubin về bình thường nhanh hơn các nhóm không được dùng cà gai leo; sau điều trị, các marker – các chỉ tiêu đánh giá viêm gan B được cải thiện rõ rệt (nghiên cứu tiến hành tại các bệnh viện 103, 108, 354). Tỷ lệ âm tính với HBsAg đạt 23,3%, chuyển đảo huyết thanh 37,8%; 62,9% có HBVDNA < 5 copies/ml. Thuốc không gây bất kỳ tác dụng phụ nào ngoài ý muốn. Các kết quả từ nghiên cứu đều đi đến một kết luận: Cà gai leo  là dược liệu có tác dụng làm âm tính siêu vi mạnh nhất hiện nay. Sản phẩm này không phải là thuốc và không thay thế thuốc chữa bệnh.

– Đề tài cấp Nhà nước KHCN 1105 “Nghiên cứu thuốc từ cà gai leo làm thuốc chống viêm và ức chế sự phát triển của xơ gan” do TS. Nguyễn Thị Minh Khai chủ trì đã công bố kết luận: Cà gai leo có tác dụng chống viêm và ức chế sinh tổng hợp colagen ở một số tổ chức mô liên kết, ngăn ngừa và làm chậm tiến triển xơ gan.

– Luận án nghiên cứu về tác dụng cảu cà gai leo do Nguyễn Thị Bích Thu thực hiện cũng kết luận: dạng chiết toàn phần của Cà gai leo làm giảm trọng lượng u trên mô hình u thực nghiệm 42,2% và làm giảm hàm lượng colagen gan trên mô hình xơ gan là 27,0%.

Ngoài các nghiên cứu kể trên, nhiều nghiên cứu khác về tác dụng của cà gai leo cũng đã được tiến hành và đều đưa tới một câu trả lời khẳng định về khả năng hỗ trợ điều trị viêm gan virus, đặc biệt là viêm gan virus B thể hoạt động đồng thời ngăn ngừa và làm chậm tiến triển xơ gan.

Chuyển hóa dược liệu cà gai leo thành sản phẩm

Các nghiên cứu về cà gai leo đã cho thấy tiềm năng rất lớn của loại dược liệu này trong việc hỗ trợ điều trị viêm gan, xơ gan và các bệnh gan khác, dẫn đến sự ra đời của nhiều sản phẩm có nguồn gốc từ cà gai leo, tạo sự thuận lợi cho người dùng. So với các sảm phẩm khác, sản phẩm từ Cà gai leo và mật nhân có ưu thế trong việc lựa chọn được nguồn nguyên liệu cà gai leo sạch, chất lượng tốt, phối hợp với sự nghiên cứu của các chuyên gia hàng đầu về dược liệu, các chuyên gia gan mật để tạo ra công thức đặc biệt kết hợp cà gai leo và mật nhân để tăng hiệu quả điều trị.

Giải độc gan Tuệ Linh là sản phẩm đầu tiên tại Việt Nam chứa cao Cà gai leo và cao Mật nhân. Không chỉ tiện dụng, để làm rõ hơn công năng của các dược liệu, Giải độc gan Tuệ Linh đã được kiểm chứng lâm sàng tại nhiều bệnh viện lớn chứng minh là sản phẩm hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị viêm gan virus B mạn tính thể hoạt động.

100% người bệnh sử dụng Giải độc gan Tuệ Linh hàng ngày đều giảm các triệu chứng điển hình như vàng da, mệt mỏi, chán ăn, đau tức hạ sườn phải, men gan trở về chỉ số bình thường sau 2 tháng. Sau 3 tháng, nồng độ virus HBV trong máu đã giảm từ 100 đến 1.000.000 lần và giúp nhiều bệnh nhân âm tính với virus, giúp ngừa xơ gan tiến triển rất rõ rệt. Các nghiên cứu tại Bộ môn Dược lý (ĐH Y Hà Nội) đã chứng minh Giải độc gan Tuệ Linh hoàn toàn không có tác dụng phụ, có thể dùng lâu dài, đồng thời giúp người bệnh tăng miễn dịch mạnh.

Để nâng cao hơn nữa chất lượng sản phẩm, Tuệ Linh đã xây dựng nhiều vùng nguyên liệu Cà gai leo sạch chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế và phối hợp cùng Viện Hoá học -Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam hoàn thiện đề tài “Nghiên cứu quy trình chiết xuất và chuẩn hoá hoạt chất trong cây Cà gai leo” với phương pháp dùng hệ dung môi ethanol-nước.

Công nghệ này đảm bảo chiết xuất được hoạt chất quý trong Cà gai leo ở mức độ cao nhất, tinh khiết nhất mà cách sắc nước thông thường không thể có được. Toàn bộ đề tài đã chuyển giao độc quyền để sản xuất Giải độc gan Tuệ Linh.

Với quy trình này, cao Cà gai leo sẽ đạt hàm lượng hoạt chất cao nhất, tinh khiết nhất, mang lại hiệu quả tốt hơn và an toàn tuyệt đối cho người sử dụng. Đây chính là yếu tố then chốt khác biệt tạo nên thương hiệu Giải độc gan Tuệ Linh, là thương hiệu chuyên biệt cho người viêm gan virus, xơ gan được các chuyên gia gan mật hàng đầu khuyên dùng.